Neofobia żywieniowa

Na co dzień współpracuję głównie z dziećmi między 7 m.ż. a 36 m.ż. Ta grupa wiekowa jest bardzo wymagająca. W pierwszych miesiącach życia dziecko doświadcza wielu bodźców, których do tej pory nie znało. Uczy się wielu nowych rzeczy, które mają przełożenie na zachowanie w późniejszym czasie.Warto jest wspomnieć o tym, że otwartość dzieci na poznawanie nowych smaków zmniejsza się wraz z wiekiem. Z tego powodu bardzo ważne jest to, aby jak najwięcej nowych produktów, podawać do końca 12 m.ż. - w tym okresie maluchy odznaczają się największą chęcią do poznawania nowych smaków. W późniejszym okresie rozwoju dziecka, możemy napotkać się na występowanie u niego tzw. neofobii żywieniowej - objawiającej się długotrwałym unikaniem spożywania nowych produktów lub ogólną niechęcią do ich spróbowania. Neofobię żywieniową określa się jako zaburzenie należące do grupy zaburzeń wybiórcze jedzenie. Jej szczyt przypada między 2 a 6 rokiem życia. Ciekawostką jest to, że neofobia jest cechą uwarunkowaną genetycznie, co oznacza, że można odziedziczyć ją w genach (dziedziczność tej cechy wynosi 78%!!!). Warto jednak zaznaczyć, że na wystąpienie neofobii żywieniowej, wpływają bardzo silnie czynniki środowiskowe, w wyniku czego może stać się ona postawą wyuczoną (a nie odziedziczoną). Do czynników tych zaliczamy: odżywianie matki w okresie prenatalnym, sposób w jaki odżywiane jest dziecko w okresie niemowlęctwa, a także osobowość, styl żywienia i życia.

• preferencje żywieniowe - kubki smakowe na języku zaczynają tworzyć się w 21 tygodniu ciąży. Odtąd płód wyraźnie zaczyna rozróżniać smaki, które wyczuwał już w 12 tygodniu ciąży połykając płyn owodniowy, który to z kolei miał smak spożywanych przez mamę produktów. Skinner i wsp. przeprowadzili badanie, podczas którego zaobserwowano, iż dzieci których matki w 3. trymestrze ciąży raczyły się sokiem marchwiowym automatycznie chętniej próbowały przecier marchwiowy podczas pierwszej próby jego podania. Proszę sobie wyobrazić, co czuje dziecko, którego mama za podstawę swojej diety uznaje Coca colę, hamburgery, chipsy, batony itp. W innych badaniach Plinner i wsp. zaobserwowali, że dodatek znanego wcześniej dziecku sosu do nieznanej potrawy powodował, że dzieci chętniej ją próbowały, w przeciwieństwie do podania wyłącznie nowej potrawy bez sosu (którego smak już wcześniej znały). Dlatego ważne jest aby selektywnie wprowadzać nowe posiłki do diety dziecka np. nową pastę warzywną na kanapkę podać ze znanym już wcześniej smakiem ketchupu itp. 
• sposób w jaki odżywiane jest dziecko - w tym miejscy należy zwrócić uwagę na to, aby nie rozszerzać diety dziecka zarówno zbyt szybko, jak mi zbyt późno. Częstym błędem popełnianym przez rodziców jest narzucanie swoich preferencji smakowych dziecku - np. rodzice, którzy sami nie lubią jeść warzyw, często nie podają ich swoim dzieciom, przez co nie dają szansy, aby dziecko samo zadecydowało o tym, czy odpowiada mu smak danego produktu. Dzieci uczą się nowych smaków poprzez ich doświadczanie, dlatego nie możemy ograniczać się tylko do produktów, które sami akceptujemy. Pamiętajmy o tym, że zaakceptowanie nowego smaku przez dziecko może wymagać nawet 10-krotnego podania danego produktu.
• osobowość - często dzieci, które są bardziej nieśmiałe i niestabilne emocjonalnie wykazują niechęć do poznawania nowych smaków.

Naofobia żywieniowa objawia się nie tylko niechęcią do spożywania określonego pokarmu, ale również może wywoływać u dziecka strach przed przebywaniem w pomieszczeniu, w którym znajduje się nieakceptowalny przez dziecko produkt. Dzieci bardzo różnie reagują na podawanie im pokarmu, często kończy się to odruchem wymiotnym i atakami histerii. Niestety zaburzenie to stanowi bardzo duży problem dla całej rodziny oraz wywołuje ogromny stres nie tylko na dziecku, ale również na osobach, które odpowiadają za przygotowywanie jedzenia. Bardzo ważne jest to, żeby nie próbować na siłę przekonywać dziecka do jedzenia, a stosować regułę małych kroczków, aby powoli oswajać je z jedzeniem. Pomocne może być również podawanie małych ilości pokarmu, aby nie wywoływać dodatkowego lęku przed pełnym talerzem. Jednym z trafnych rozwiązań jest poznawanie tekstury i smaku potraw poprzez zabawę np. worek rozmaitości, w którym chowamy zarówno zabawki, jak i produkty żywieniowe, losując z worka albo bawimy się zabawką albo próbujemy jedzenie; dotykanie rękoma danego produktu przez określony czas; dotykanie jedzeniem do języka przez określony czas itp. Osobom, które borykają się z tym problemem u swoich dzieci polecam również spotkanie z neurologopedą, który pomaga postawić diagnozę, ocenić stopień zaawansowania zaburzenia u dziecka, a w późniejszym czasie pomóc dziecku w oswojeniu się na nowo z żywnością (niestety lekarze bardzo często za powstałe problemy obwiniają samych rodziców i nie potrafią im pomóc w sposób efektywny). 

Na koniec chciałabym uczulić wszystkich rodziców, że nie należy uznawać za neofobię grymaszenia oraz wybrzydzania, które bardzo często pojawiają się u dzieci na pewnym etapie rozwoju, a wynikają bardziej z tego, iż dziecko same chce decydować o tym, co będzie jadło i poprzez swoje zachowanie chce wpłynąć na zachowanie rodziców. Musimy starać się odróżnić chwilową niechęć do spożywania określonych produktów, od permanentnego stresu, który nasze dziecko przeżywa w związku z jedzeniem. Przyczyn, które mogą powodować mniejszy apetyt u dziecka jest wiele, a zaliczyć możemy tu między innymi: alergie pokarmowe, przeżycia emocjonalne, ciągłe pojadanie między głównymi posiłkami, mało ruchu, zbyt dużo bodźców, które znajdują się w pobliżu dziecka w momencie jego karmienia np. grający telewizor, radio, tablet, zabawki.

Życzę Wam abyście mieli jak najmniej problemów z żywieniem Waszych dzieci. Jest to bardzo trudny i ciężki temat.

źródło: smedyczny.pl

Bibliografia:

Skinner JD, Caruth BR, Bounds W i wsp. Children's food preferences: a longitudinal analysis. J Am Diet Assoc 2002; 102:1638-1647

Jeżewska - Zychowicz M. Zachowanie żywieniowe i ich uwarunkowania. Warszawa: Wyd. SGGW, 2007; 199

Kozioł - Kozakowska A, Piórecka B. Neofobia żywieniowa jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne. Standardy Medyczne, Pediatria 2013; T.1, str. 2-6